Disleksi nedir? Belirtileri nelerdir? Öğretme teknikleri? 1. Bölüm

     

 DİSLEKSİ

 Disleksi dil tabanlı bir öğrenme güçlüğüdür. Disleksi, insanların özellikle okuma olmak üzere belirli dil becerilerinde zorluklarla sonuçlanan bir semptom kümesini ifade eder. Disleksili öğrenciler genellikle kelimeleri heceleme, yazma ve telaffuz etme gibi diğer dil becerileriyle ilgili zorluklar yaşarlar. Disleksi bireyleri yaşamları boyunca etkiler; ancak, etkisi bir kişinin hayatındaki farklı aşamalarda değişebilir.

Disleksi en iyi, uygun öğrenme fırsatlarına rağmen devam eden okuma, heceleme veya yazma öğrenmedeki zorlukların sürekliliği olarak tanımlanır. Bu zorluklar, diğer bilişsel ve akademik alanların çoğunda tipik bir performans değildir.

Şu alanlarla ilişkili zorluklar olabilir:

• fonolojik ;
• kısa süreli bellek;
• sıralama;
• sayı becerileri;
• motor fonksiyonu;
• organizasyon yeteneği.

Disleksi neden olur?

Disleksinin kesin nedenleri hala tam olarak net değildir, ancak anatomik ve beyin imgesi çalışmaları disleksili bir kişinin beyninin gelişme ve işlevlerinde farklılıklar göstermektedir. Ayrıca, disleksili çoğu insanın bir kelime içindeki ayrı konuşma seslerini tanımlama ve / veya harflerin okuma güçlüğünde önemli bir faktör olan bu sesleri nasıl temsil ettiğini öğrenme konusunda sorunları olduğu bulunmuştur. 

Disleksi  zeka eksikliğinden ya da öğrenme arzusu olup olmamasından kaynaklanmamaktadır; uygun öğretim yöntemleri ile disleksili öğrenciler başarılı bir şekilde öğrenebilirler.

Belki ilginizi çeker diye altını çizeyim, disleksisi olan insanların Performans sanatlarında çok başarılı oldukları bilinen bir durum, örneğin Orlando Bloom ( Legolas,Yüzüklerin Efendisi), Tom Cruise, Gelmiş geçmiş en büyük dahilerden Leonardo Da Vinci, Jim Carrey, Johnny F Kennedy, John Lennon, Pablo Picasso, Cher. Liste sürüp gidiyor. 

Demek istediğim, çocuğunuzun  disleski 'sorununun' yanında dahiyane bir alanı da olabilir. Unutmayın, disleksiniz olması sizin  akıllı olup olmadığızın değil, beyninizin farklı işlemesinin göstergesidir.

Disleksinin etkileri nelerdir?

Disleksinin sahip olduğu etki her kişi için farklıdır ve durumun ciddiyetine ve öğretim veya iyileştirmenin etkinliğine bağlıdır. Temel zorluk, kelime tanıma ve okuma akıcılığı, yazım ve yazmadır.  Disleksili bazı bireyler, özellikle mükemmel bir talimatla erken okuma ve yazım görevlerini öğrenmeyi başarır, ancak  ileryen zamanlarda dilbilgisi, ders kitabı materyallerini anlama ve deneme yazma gibi daha karmaşık dil becerileri gerektiren konularda sorunlar yaşayabilirler.

Disleksili insanlar, evlerinde iyi konuşma ve okulda iyi dil eğitimine sahip olsalar  bile konuşma dili ile ilgili sorunlar da yaşabilirler. Kendilerini açıkça ifade etmekte veya konuşurken başkalarının ne demek istediğini tam olarak anlamaklarında zorlanabilirler. Bu tür dil sorunlarını tanımak genellikle zordur, bazen okulda, işyerinde ve diğer insanlarla ilgili iletişim sorunlarına yol açabilir. Disleksinin etkileri sınıfın dışına çıkabillir. 

Disleksi, bir kişinin özgüvenini etkileyebilir. Disleksili öğrenciler genellikle "aptal" ve gerçekte olduklarından daha az yetenekli hissederler. Akademik sorunlar nedeniyle büyük bir stres yaşadıktan sonra, bir öğrenci okula devam etme konusunda cesaretini yitirebilir.

 Disleksi nasıl belirlenir, tanılanır?

Kapsamlı bir değerlendirme tipik olarak entelektüel ve akademik başarı testlerinin yanı sıra disleksi ile yakından bağlantılı olan kritik temel dil becerilerinin değerlendirilmesini de içerir. Bunlar arasında alıcı (dinleme) ve ifade edici dil becerileri, fonemik farkındalık da dahil olmak üzere fonolojik beceriler ve ayrıca bir öğrencinin harfleri ve sayıları hızla adlandırma becerisi de bulunur.

Bir öğrencinin yalıtılmış kelimelerin listelerini ve bağlam içinde kelimeleri okuma yeteneği de değerlendirilmelidir. Disleksili okuyucuların karakteristik özelliği olan bir profil ortaya çıkarsa, bireyselleştirilmiş bir müdahale,yardım planı geliştirilerek uygun bir okulda uygulanır. Test eğitimli okul (İngiltere) veya dışarıdaki uzmanların bulunduğu kurumlarda disleksi tanılabilir.

 Disleksi nasıl tedavi edilir?

Disleksi ömür boyu süren bir durumdur. Uygun yardımla, disleksili birçok kişi iyi okumayı ve yazmayı öğrenebilir. Erken tanımlama ve destek, disleksili bireylerin okulda ve hayatta başarılı olmasına yardımcı olmaların anahtarıdır. Disleksili çoğu kişi,yapılandırılmış bir dil yaklaşımı kullanma konusunda özel olarak eğitilmiş bir öğretmen, öğretmen veya terapistten yardıma ihtiyaç duyar.

Bu bireylerin aynı anda birkaç duyu (işitme, görme, dokunma) içeren sistematik ve açık bir yöntemle öğretilmesi önemlidir. Disleksili birçok insanın kendi hızında ilerleyebilmesi için bire bir yardıma ihtiyaçları vardır. Buna ek olarak, disleksili öğrenciler genellikle otomatik kelime tanıma becerilerini geliştirmek için çok fazla yapılandırılmış uygulamaya ve anında, düzeltici geri bildirime ihtiyaç duyarlar. Disleksili öğrenciler için, akademik terapistlerinin sınıf öğretmenleriyle yakın çalışması yararlıdır.

Okullar, disleksili öğrencilerin başarılı olmasına yardımcı olmak için akademik konaklama ve modifikasyonlar uygulayabilir. Örneğin, disleksili bir öğrenciye görevleri tamamlaması, not alma konusunda yardımcı olması ve uygun şekilde değiştirilen iş ödevleri için ekstra zaman verilebilir. Öğretmenler kayıtlı testler yapabilir veya disleksili öğrencilerin alternatif değerlendirme araçlarını kullanmalarına izin verebilirler.

Öğrenciler sesli kitap dinlemekten, metin okuma ve kelime işlem bilgisayar programlarını kullanmaktan yararlanabilirler. Öğrenciler, bazen okuldaki zorlukların bir sonucu olarak ortaya çıkan duygusal konularda da yardıma ihtiyaç duyabilirler. Psikologlar, öğrencilerin mücadeleleriyle başa çıkmalarına yardımcı olabilir.

Kendi tecrübelerime dayanarak, disleksisi olan insanların bir çoğunun işitsel duyularının çok iyi  olduğuna şahit olduğumu paylaşayım. Yani, duyarak daha iyi öğreniyorlar. O yüzden sesli kitaplar hayli faydalı olabilir. Beraber okuma yaparken, hemen arkasından dogru formu (başka yorum katmadan!) tekrar etmek de etkili bir yöntem.

Disleksi belirtileri nelerdir?

Disleksili bireylerin  yazılı dil kullanmada ve edinmekte zorluk yaşarlar. Disleksili bireylerin "geriye doğru okudukları" bir hurafedir, ancak yazma, zaman zaman oldukça karışık görünebilir, çünkü öğrenciler sesler için harf sembollerini hatırlamakta ve kelimeler için hatırlama formu oluşturmakta zorlanırlar. Disleksili kişilerin yaşayabileceği diğer sorunlar şunlardır:

• Konuşmayı öğrenme (Bazen geç konuşmaya başlama)
• Harfleri ve seslerini öğrenme
• Yazılı ve sözlü dili düzenleme
• Sayısal formülleri ezberleme
• Anlamak için yeterince hızlı okuma (yavaş okuma)
• Daha uzun okuma ödevlerine devam etme ve atamaları anlama
• Yazım
• Yabancı dil öğrenme
• Matematik işlemlerini doğru yapma

Yukarıdaki zorlukları yaşayan çeken tüm öğrencilerde disleksi olmaz. Okuma, dil ve yazma becerilerinin uzman tarafından test etmesi, disleksi şüphesinin tanısını doğrulamanın tek yoludur.

Disleksi ne zaman anlaşılır?

Disleksi normalde, bir çocuğun okumak için gerekli olan zeka ve sözel yetenek gibi tüm becerilere sahip olmasına rağmen okumada açıklanamayan bir zorluk gösterdiğinde, okulun ilk yıllarında belirgin hale gelecektir. Disleksi ilk yıllarda belirginleşebilse de birçok insanının  çocukluğunda anlaşılmadığı ve yetişkinliğe kadar da tanı konulamadığı da olmuştur. 

Disleksisi anlaşılmamış çocuk okulda nasıl bir tutum içerisinde olabilir?

Tanı konulmamış birçok çocuk, disleksiyi gizleyebilen hem olumlu hem de olumsuz başa çıkma stratejileri geliştirir. Disleksili çoğu çocuk sınıf bilgilerini hatırlamak ve uygulamak için akranlarından çok daha fazla çalışmak zorunda kalır. Disleksili bazı çocuklar gerçekte olduklarından daha az zekiymiş gibi davranabilirler; Bu olumsuz bir başa çıkma yöntemidir.

Birçok şeyde olduğu gibi Dislekside de erken tanı, etkili öğrenme, özsaygı geliştirme, eğitime  karşı ilgileşsizme açısından çok önemlidir.

Bu konuda ne yapabilirsiniz?

Disleksinin genel özellikleri hakkında bilgi edinin, içgüdülerinize güvenin ve bu konuda bir şeyler yapın. Disleksi için uzmandan alacağınız yardım, çocuğunuzun ihtiyacı olan öğretim türü hakkında size bilgi verecektir. Çocuğunuzun disleksi belirtileri sergilediğini düşünüyorsanız, birisi "Böyle böyle büyüyecek" veya "Tüm çocuklar kendi hızında ilerler" derse dinlemeyin. 

Disleksiden kendi kendine geçmez ve  bir çocuğun pozitif özsaygısı söz konusu olduğunda zaman  çok önemlidir. 

Bir sonrakı yazımda Disleksinin tanılanması, anlaşılması, diğer olası öğrenim güçlükleri, ve çözüm önerilerine değineceğim.

Sevgiyle,

Esra